COVID-19 POZİTİF HASTALARDA LAPAROSKOPİK CERRAHİ: BİR İKİLEM

COVID-19 pozitifliği laparoskopik cerrahi için bir engel teşkil etmemektedir.

ANAHTAR NOKTALAR

Önemli Başlıklar:

• COVID-19 pozitif hastaların cerrahi müdehalesi esnasında sağlık çalışanlarının kontamine olma endişesi bulunmaktadır.
• Acil laparoskopiden kaçınmak için bir neden olmamakla birlikte, sağlık çalışanları yapılan son çalışmalara göre cerrahide dikkatli olmalılar ve COVID-19 pozitif hastalarda, cerrahinin getireceği olası riskler nedeniyle gerekli durumlarda laparoskopi yapılmalıdır. 

Çalışmanın Amacı:

• Olası kontaminasyon yollarını ve son yapılan çalışmalardaki veriler ışığında sağlık çalışanları için olası riskleri tanımlamak, COVID-19 pozitif hastalarda laparoskopik cerrahisi konusunda tecrübe kazanmak. 

Ne Yapıldı:

• Olası kontaminasyon endişelerini sorgulayacak beş soru ile mevcut tıp literatürü gözden geçirildi.
• Bu araştırma özel olarak COVID-19 için geçekleştirilmedi, genel olarak olası virus kontaminasyonları için yapıldı.  

Anahtar Sonuçlar:

• Tespit edilen 267 makale arasından 84 tanesi çalışma için değerlendirmeye alındı. Bu makaleler arasından 14 tanesi SARS-CoV-2 hakkında idi. Bu çalışmalarda entübasyon ve ekstübasyon prosedürleri için anlamlı derecede yüksek bulaş için kanıt olduğu belirtilmekteydi. 
• Bu prosedürler yüksek riskli aerosol ürünleri oluşmasına neden olmaktalar. 
• Cerrahi duman ve SARS-CoV-2 bulaşı ile ilgili herhangi bir makale bulunamadı ancak 25 makalede HPV, hepatit-B, polio ve rabies virüsleri  için cerrahide enfeksiyon ve kontaminasyon oluşturma riskine dair kanıt mevcuttu. 
• Laparoskopik cerrahi sonrası doku çıkarılması veya batın içi gazın boşaltılmasının olası risklerinin tartışıldığı bir makale tespit edilmedi. 
• Öneriler: 
1. Operasyon odasındaki yüksek basınç kapatılmalı veya düşük basınç oluşturulmalı ve eğer mümkünse COVID-19 pozitif acil hastaların cerrahisi için özel operasyon salonu oluşturulmalı.
2. Boşaltılan cerrahi dumanın operasyon odasında sebest dolaşmasına engel olunmalı ve aerosol partikülleri içeren, boşaltılan CO2 gazının filitrasyonu için aletler kullanılmalı. 
3. Doku ekstraksiyonunda mantıklı karar verilmeli, operasyon odası personeli ile birlikte kendimizi korumalıyız.
4. İlk olarak batın içerisindeki gaz boşaltılmalı ve aerosol yayılım riskini arttırmaktansa cerrahi insizyonu büyütmekten kaçınılmamalı. Gaz boşaltımı sırasında filitre kullanılmalı (Duman boşaltımı sırasında kullanılan aynı sistem kullanılabilinir)

ÖZET

Şu günlerdeki en önemli konu COVID-19 pandemisidir. Bu bağlamda sağlık çalışanlarını kontaminasyondan korumak önem teşkil etmektedir. Sınır tanımayan doktorların verisine göre tüm koruyucu önlemlere rağmen İtalya’daki COVID-19 pozitif olgularının yaklaşık % 8’ini sağlık çalışanlarının oluşturması bu grubun en yüksek riskli grup olduğunu ve grubun korunmasının önemini göstermektedir.

Amerikan merkezi hastalık kontrolüne göre COVID-19 pozitif hasta kaynaklı balgam, kan, dışkı ve solunum damlacığı ile temasta olan tüm sağlık çalışanlarının viral bulaş açısından riskleri nedeniyle kişisel koruyucu ekipman giyme gerekliliği doğmuştur. Entübasyon, ekstübasyon ve noninvaziv ventilasyon gibi damlacık oluşturan prosedürler ile damlacık maruziyeti, daha yüksek bulaş riski ile ilişkili gözükmektedir. Anestezistler, girişimsel radyologlar, obstetrisyenler ve kardiyothorasik cerrahlar laparoskopi kullanarak yapılan acil cerrahi müdehalelere devam etme ihtiyacı içindedirler, ancak COVID-19 pozitif hastaya yapılacak laparoskopik bir cerrahi müdehalenin riskleri iyi bilinmemektedir.

COVID-19 pozitif hastalarda laparoskopik cerrahinin güvenliği ile ilgili uluslararası katılımlı bir çalışma yakın zamanda JMIR-Public Health and Surveillance dergisinde, kontaminasyon yollarının gözden geçirmek, laparoskopideki viral enfeksiyon riski hakkındaki literatürü özetlemek ve COVID-19 pozitif hastalarda acil laparoskopik cerrahi için yol haritasını oluşturmak amacıyla yayınlanmıştır.

Literatürde tespit edilen 267 makale arasından 84 tanesi çalışma için değerlendirmeye alınmış ve bu makaleler arasından 14 tanesinin SARS-CoV-2 hakkında olduğu görülmüştür. Teorideki kontaminasyon yolları temelinde şu sorulara cevaplar aranmıştır: i)Kontaminasyon riskinde operasyon odası basıncının etkisi, ii)Entübasyon ve ekstübasyon esnasında ek risk varlığı iii)Laparoskopik cerrahi esnasında duman boşaltılmasının COVID-19 yayılım riskini artırıp arttırmadığı, iv) COVID-19 pozitif hastada doku ekstraksiyonun zararları, v)Batından gaz boşaltımı esnasında zaralı damlacıkların oluşup oluşmadığı.

Operasyon odasında ki yüksek basıncın kapatılması veya düşük basınç oluşturulması ve eğer mümkünse COVID-19 pozif acil hastaların cerrahisi için özel operasyon salonunun oluşturulması, boşaltılan cerrahi dumanın, operasyon odasında sebest dolaşmasının engellenmesi ve aerosol partikülleri içeren boşaltılan CO2 gazının filitrasyonu için gerekli aletlerin kullanılması, doku ekstraksiyonunda mantıklı karar verilmesi ve operasyon odası personeli ile birlikte kendimizin korunması, ilk olarak batın içerisindeki gazın boşaltılması ve aerosol yayılım riskini arttırmaktansa cerrahi insizyonu büyütmekten kaçınılmaması ve boşaltma sırasında filitre veya duman boşaltımı sırasında kullanılan aynı sistemin kullanılması çalışmalardan elde edilen önemli sonuçlardı.

Yazarlar makalelerinde ¨Acil laparoskopiden kaçınmak için bir neden olmamakla birlikte yapılan son çalışmalara göre dikkatli olunması gerektiğini ve COVID-19 pozitif hastalarda cerrahinin getireceği olası riskler nedeniyle gerekli durumlarda laparoskopinin yapılması gerektiğini, COVID-19 olgularının cerrahi sonuçları ve tecrübelerin raporlanması için dünya çapında çaba sarf edilmekte olduğunu ve ilgili bu raporlara globalsurg.org/covidsurg/ adresinden ulaşılabilineceğini¨ belirtmişlerdir.

Çeviren: Dr. Çağdaş ŞAHİN